سفره عقد به مانند گلچینی از زیبایی‌های زندگی است که قرار است عروس و داماد آن زیبایی‌ها را وارد زندگی مشترک خود کنند. به همین دلیل تمامی عناصری که در آن به کار می‌رود، هر کدام معنا و مفهوم جداگانه‌ای دارند.
اما سوال اینجاست که با توجه به سنت‌ها و باورهای مختلف، هر کدام از اجزا چه مفهومی را وارد زندگی مشترک عروس و داماد می‌کنند؟ در این مقاله تلاش شده است تا مفاهیم سفره عقد و همچنین روش‌های سنتی و کلاسیک تزئین آن بیان شود تا تمامی افراد بر اساس سلیقه و فرهنگ خود بتوانند یکی از انواع تزئین را در مراسم خود یا اطرافیان به کار گیرند.
هر عنصر سفره عقد، نماد یک امید و آرزو
هر سفره عقدی علی‌رغم سبک تزئین متفاوت، دارای عناصر مشترکی هستند که بدون کم و کاست در تمامی سفره‌های عقد و عروسی به کار می‌رود که شامل موارد زیر می‌باشند:
1. قرآن کریم و جانماز نماد ایمان در زندگی مشترک
مردم ایران قرآن کریم و جانماز را به نشانه ایمان قوی و پایبند بودن به کتاب مقدس در سفره و به خصوص در جلوی آیینه و شمعدان قرار می‌دهند. در جلوی قرآن جانماز تزئین شده با سنگ و مروارید پهن شده و بر روی آن مهر و تسبیح قرار می‌دهند تا نماد تبرک مذهبی برای سفره باشد.
2. آینه و شمعدان به زندگی مشترک زلالی و صداقت می‌بخشد
آیینه و شمعدان درست در بالای سفره و رو به روی محل نشستن عروس و داماد قرار می‌گیرد تا این دو زوج در هنگام نشستن، تصاویر خود را برای اولین بار در یک قاب آیینه مشاهده کنند. آیینه نماد همدلی زوجین است تا رابطه‌ای به زلالی و پاکی آیینه داشته باشند.
شمعدان‌ها نیز روشن شده و در دو طرف آیینه قرار می‌گیرد تا نشانه روشنی و گرمی پیوند عروس و داماد در هنگام جاری شدن خطبه عقد باشد.
3. کله قند و کاسه نبات زندگی مشترک را شیرین می‌کند
شاید به وفور دیده باشید که در هنگام خوانده شدن خطبه عقد، یکی از نزدیکان عروس یا داماد دو کله قند در دست گرفته و بالای سر عروس و داماد به هم می‌سابند و خرده‌های قند روی سفره یا توری که در بالای سر عروس و داماد گرفته شده، می‌ریزد.
به طور کلی، کله قند نشانه شادی و شیرینی در زندگی مشترک زوجین است و خرده‌هایی که روی سر عروس و داماد می‌ریزد، بارانی از فراوانی و شادکامی را تجلی می‌سازد.
کاسه نبات نیز همان مفهوم کله قند را دارد و به شکل زیبا و طبقاتی و معمولاً از جنس زعفران تهیه می‌شود. البته ممکن است در کنار کاسه نبات، ظروف شیرینی به صورت خشک و تر نیز در سفره قرار گیرد تا پس از جاری شدن عقد، از مهمانان پذیرایی گردد.
4. سکه روزی و برکت را وارد زندگی مشترک می‌کند
سکه در سفره عقد نماد فراوانی و روزی و برکت را دارد و اکثراً به رنگ طلایی است تا تداعی کننده ارزش بالای سکه باشد. خانواده‌های عروس و داماد ممکن است سکه را به همراه مروارید و پولک در بسته‌بندی‌های کوچک توری قرار داده و به عنوان کادوی مراسم عقد به مهمانان هدیه دهند.
5. تخم مرغ دوام نسل را برای عروس و داماد به ارمغان می‌آورد
تخم مرغ از نظر زیست شناسی، واسطه‌ای برای تولدی دوباره است و به همین دلیل در سفره عقد نشانه تولد و تداوم نسل می‌باشد و آن را به نیت ادامه نسل عروس و داماد و باروری ازدواج زوجین قرار می‌دهند. تخم مرغ‌ها با روش‌های مختلفی مانند رنگ‌آمیزی، بستن توری، چسباندن مروارید و سنگ‌های زینتی و غیره تزئین می‌شوند.
6. گل‌ها نوعی لطافت و سرسبزی را به زندگی مشترک هدیه می‌دهند
بزرگترین ویژگی گل‌ها، لطافت و سرسبزی و عطر خوب گل‌ها می‌باشد و با همین مضمون در سفره عقد قرار می‌گیرد تا به رابطه عروس و داماد طراوت و زیبایی ببخشد. همچنین به عنوان زیباترین عنصر و برای آراستن سفره استفاده می‌شود که پر طرفدارترین گل برای این مراسم، گل رز یا گل سرخ به عنوان نماد عشق در سراسر جهان است.
7. سایر عناصر معنادار و متفاوت در جای جای ایران
تا اینجا مهم‌ترین عناصر یک سفر کامل گفته شد ولی ممکن است در برخی از مناطق کشور، از عناصر دیگری مانند عسل (نماد شیرین کامی)، میوه (نماد نعمت‌های طبیعی زندگی)، سبزی (نماد سلامتی و سرسبزی و خرمی)، نان و پنیر (نماد روزی و برکت و سپید بختی)، گردو (نماد طول عمر عروس و داماد)، بادام و فندق (سمبل تداوم نسل و نوه دار شدن) و اسپند یا اسفند (نماد حفاظت پیوند عروس و داماد از چشم بد) نیز برای تزئین و معنا بخشیدن به آن استفاده شود.
تزیین سفره عقد به سبک ایرانی یا اروپایی؟
شاید با شنیدن این جمله تعجب کنید ولی یک عروس آرزوی دیدن سفره عقد خود را از زمان بچگی در ذهن می‌پروراند و یکی از بزرگترین اتفاقات زندگی هر دختری، داشتن زیباترین سفره عقد و زیباترین لباس عروس می‌باشد.
به همین دلیل تزئین عناصر به کار رفته در آن ممکن است با توجه سلیقه عروس و داماد و حتی خانواده‌های آنها طراحی شود. در زیر به دو نوع از پر طرفدارترین تزئینات اشاره می‌کنیم:
1. سفره عقد سنتی و اصیل ایرانی
سفره عقد سنتی با تمامی سادگی که دارد، دارای جذابیت فوق العاده‌ای می‌باشد و هر بار که به آن نگاه کنید، بُعد دیگری از زیبایی را کشف خواهی کرد. زیرا تمامی عناصر با استفاده از هنر و فرهنگ ایرانی تزئین شده و فرد با نگاه کردن به آنها یاد تاریخ، تمدن، فرهنگ و رویدادهای تاریخی زمان گذشته می‌افتد.
پارچه‌ی سفره عقد سنتی
در این نوع سبک تزئین، سفره عقد که پارچه ترمه بافی شده یا ساتن سفید است، روی زمین پهن می‌شود تا صمیمت و روستایی بودن را تداعی کند. هر چند ممکن است در داخل سفره میزهای بسیار کوچکی قرار داده و برخی از عناصر مانند کاسه نبات یا ظرف شیرینی را روی میزها بگذارند.
ظروف سفره عقد سنتی
ظروفی که برای وسایل سفره مانند عسل، میوه، نبات، سکه، تخم مرغ و امثال آنها استفاده می‌شود، ممکن است از نوع سفالی یا بلور باشد که نقش و نگاره‌های سنتی مانند بته چقه، شاه عباسی، خشتی، شکارگاهی و غیره روی ظروف حکاکی شده است.
همچنین جانمازی که روی سفره عقد پهن می‌شود، ممکن است از نوع ترمه با آستر ساتن و یا مخمل سفید باشد که بر روی آن تزئیناتی با استفاده از نخ ابریشم یا سنگ‌های زینتی طراحی می‌کنند.
آینه و شمعدان سفره عقد سنتی
آیینه و شمعدان در سفره عقد سنتی بیشتر به صورت چوبی یا مسی بوده و در چهارچوب آن از رنگ‌آمیزی یا طرح‌های سنتی استفاده می‌شود که یکی از پر طرفدارترین آیینه و شمعدان برای سفره عقد سنتی، میناکاری یا منبت کاری شده می‌باشد.
سایر عناصر سفره عقد سنتی
توجه داشته باشید که اگر سبک تزئین سفره سنتی باشد، افراد خلاق سعی می‌کنند عناصری مانند سنگک، پنیر، سبزی و گردو و بادام در سفره قرار دهند تا نمایانگر سفره‌های ایرانی باشد. در این نوع سبک از شاخه گل‌های رنگارنگ به وفور استفاده می‌شود تا تداعی کننده سرسبزی و طبیعت زیبای ایران باشد.
2. سفره عقد کلاسیک و مدرن
پارچه‌ی سفره عقد مدرن
در سبک مدرن و کلاسیک معمولاً سفره عقد (از جنس ساتن سفید، مخمل سفید، توری سفید و یا ترکیبی از آنها) را روی میز بزرگی پهن کرده و تمامی عناصر را در داخل ظروف پایه بلند روی سفره قرار می‌دهند.
ظروف سفره عقد مدرن
جنس ظروف به کار رفته برای وسایل می‌تواند از نوع بلور سفید با طرح‌های شیشه بُری زیبا، برنز نقره‌ای یا طلایی و همچنین جنس‌های دیگری باشد که لبه‌های آن با مروارید تزئین شده است. یکی از ظروفی که در سال‌های اخیر بسیار قابل توجه بوده است، ظروف برنزی است که داخل ظرف به صورت آیینه‌ای می‌باشد و وقتی وسایل در داخل ظرف قرار می‌گیرد، زیبایی‌اش دوچندان می‌شود.
شمعدان ها در سفره عقد مدرن
شمعدان‌ها در سفره عقد مدرن عمدتاً از نوع برقی است تا لامپ حبابی در انتها داشته باشد در صورتی که در سبک سنتی بیشتر از شمعدانی استفاده می‌شود که بتوان روی آن شمع روشن کرد.
سایر عناصر سفره‌ی عقد مدرن
در سبک مدرن، معمولاً تمامی عناصر را به سبک اروپایی تزئین کرده و در داخل ظروف قرار می‌دهند. برای مثال فندق و بادام را به صورت خوشه انگور، سکه را به همراه مروارید و اکلیل، گردو را به شکل گل شاخه بریده، اسپند را به شکل قالب هندسی، نبات را به شکل فواره آب و تخم مرغ را با پوششی از مروارید و پولک سفید رنگ تزئین می‌کنند.
لازم به ذکر است که برای تزئین سفره مدرن، افراد می‌توانند از عناصر دیگری که بیشتر جنبه تزئینی دارند نیز استفاده کنند. برای مثال در برخی از سفره‌های بزرگ از آبشار تزئینی یا چوب تزئین شده با لامپ استفاده می‌کنند.
عنصر قابل توجه دیگر در سفره عقد مدرن، آب است و می‌توان آب را در داخل ظروف بزرگی ریخته و روی سطح آب را با گل‌های رنگارنگ یا اکلیل تزئین کرد.
جمع‌بندی سفره عقد سنتی و مدرن
امروزه با تبعیت از رسوم گذشته، از عناصری مانند آیینه و شمعدان (نماد زلالی پیوند)، قرآن (نماد پایبندی به کتاب آسمانی)، تخم مرغ (نماد دوام نسل)، سکه (نماد روزی و برکت)، کله قند و شیرینی (نماد شیرینی و شادکامی در زندگی مشترک)، گل (نماد سرسبزی و طراوت) و غیره استفاده می‌کنند تا هر کدام از این عناصر، مفاهیم بسیار ارزشمندی را به زندگی عروس و داماد انتقال دهند.
تنوع بسیار بالای عناصر سفره عقد سبب شده تا تزئینات مختلفی برای آنها به کار رود که پر طرفدارترین تزئین آن در ایران، سبک سنتی و سبک مدرن می‌باشد.
در سبک سنتی تلاش می‌شود تا تمامی تزئینات تداعی کننده هنر و اصالت ایرانی باشد و از ظروف سفالی و پارچه‌های ترمه استفاده می‌شود. اما در سبک مدرن عمدتاً از سفره توری یا ساتن و ظروف پایه بلند استفاده می‌گردد که عمده‌ترین تمایز سبک مدرن، استفاده بیش از حد از مروارید، آب و آیینه در سفره است.
با مطالعه اجزای اصلی سفره عقد و مفهوم هر کدام از آنها مشخص شد که در گذشته افراد همواره تلاش می‌کردند تا با قرار دادن ابزارهایی در داخل آن، بتوانند آرزوهای قلبی خود را به زندگی مشترک عروس و داماد انتقال دهند.
شما هم میتوانید نظرات و تجربیات خود درخصوص تزیین سفره عقد را از طریق بخش نظرات ارسال کنید.